"Seni Çok İyi Anlıyorum..."

“Seni çok iyi anlıyorum…”

Bu aralar bu cümlede kaldım… Kimler ne zaman dedi hatırlamıyorum bile ancak üst üste duyduğumdan olsa gerek kafayı fena taktım.

“Seni çok iyi anlıyorum…” diyenlere, “Neyi anlıyorsun?" diye sorasım geliyor. Aslında biliyorum cevabı: HİÇBİRŞEYİ!

 

İren’ in vefatından 2 ay önce, her ölüm gibi ani ve beklenmedik şekilde, bir çalışma arkadaşımın oğlunu kaybettik. Haberi aldığımda iki şey düşündüm. Birincisi, çok genç yaşta bir kayıp olduğu; ikincisi, annenin hayatının biteceği ve aklını kaçıracağı.

O zaman, bu kadar sığ düşünebilmişim demek diyorum şimdi.

Kendi hikayemde, ne kadar kaçmasını istesem de aklımı kaçırmanın mümkün olmadığını bizzat yaşadım. Ve hayatım bitmedi, maalesef devam ediyor; ama nasıl ediyor?

Sevdiğin birini kaybetmekle başlayan yas süreci bir duraksama evresi değil; insanın kendi gibi dinamik bir süreç. Hareket halinde. Dalgalı, inip çıktığın, düşüp kalktığın ama hep yolda kaldığın bir yolculuk; hayat gibi, insan gibi. Önemli olan hayatını nasıl devam ettirebildiğin. Zorlayıcı kısmı da bu zaten. Acıkıyorsun ama yemeğin eski tadı yok, susuyorsun ama kana kana içemiyorsun suyu. Uyumak istiyorsun, uyuyamıyorsun; uyanmak istiyorsun uyanamıyorsun. O yüzden “hayat devam ediyor” cümlesi doğru olmakla birlikte; hayatını nasıl devam ettirdiğini; sevdikleri yanında olan, bu acıyı yaşamayan kimsenin tam anlamıyla bildiğini düşünmüyorum.

“Toparlamışsın”, “İyi gördüm seni”, “Çabuk döndün işe”… Bunlar iyi niyetle söylenmiş olsa bile yaslı bireyde yankısı pek öyle değil… İşine dönemeyen bir anneye “Şimdiye kadar dönmeliydin, geç kaldın”; depresyonda olan bir anneye “Çok uzadı yasın, abartıyorsun” denildiğini de biliyorum. Bu söylemleri kendimce "yasın sıradanlaştırılma eylemi" olarak tanımlıyorum. Yani, yasın biricik olduğu; kişinin içsel, ruhsal, duygusal, psikolojik hatta fiziksel dinamiğine göre şekil aldığını göremeyen gözler sürekli kendi kısıtlı fikirleri ve kelime dağarcıkları ile içinde bulunduğumuz duruma söz söyleme hakkı buluyorlar kendilerinde. Normal mi bu, biri bana söyleyebilir mi?

 

“Seni çok iyi anlıyorum…”

“Hadi ya! Neyi anlıyorsun mesela, bana bir anlatır mısın?”

Bir annenin çocuğunun odasına girememesinin, onun ayak izlerine basarak o izleri silmek istemediğinden kaynaklandığını anlıyor musun? Bir diğer annenin evdeki perdeleri çocuğunun el izleri gider diye yıkayamadığını, bir diğerinin parmak izlerini kaybetmemek için toz alamadığını; bir diğerinin kaybettiği günden beri onun nevresimi ile yattığını; bir diğerinin sevdiği yemekleri asla yiyemezken bir başkasının sadece onun sevdiği yemekleri yemesinin nedenini biliyor musun? Bir annenin sadece kaybının değil, evladının geleceğinin de yasını tuttuğunu; birinin kendini bu cümlelerden korumak için aylarca evden çıkamadığını, diğerinin ise anılarla dolu olan evinde asla duramadığını; birinin çocuğunun eşyalarını kullanırken, diğerinin hiçbir eşyasına el süremediğini biliyor musun?

Peki ya, tek çocuğunu kaybetmiş bir anneye “Yeniden çocuk yaparsın” derken, diğer evladı hayatta olan annelerin büyük çoğunluğunun aklının yanındakinden çok toprağa koyduğunda olduğunu biliyor musun? Hayatta kalan evladın hem kardeşini hem de annesini kaybettiğini düşünüyor musun bu öneride bulunurken. O annelerin, hayatta kalan evladıyla ilgilendiğinde, vefat eden evladının abisini/ablasını kıskanmış olma ihtimalinin nasıl bir hızla zihnine hücum ettiğini, yaşadığı suçluluk hissini bilir misin mesela?

Peki, her gece evladını belki rüyanda görürsün diye ne kadar uyumak istesen de acının ve yarattığı düşüncelerin buna izin vermediğini; onu bundan sonra sadece rüyanda görebilecek olmanın umudu ile bunun ne zaman olacağını bilmemenin arasında sıkışıp kalmanın yarattığı çaresizlik duygusunu tanıyor musun?

Eski halini görmek istediğini söyleyenler, bunun artık mümkün olmadığını bile kavrayamazken; senin de zaman zaman o eski halini özlediğini ve sadece bunu düşünmüş olmanın bile nasıl bir vicdan azabı çektirdiğini biliyorlar mıdır? 

İmkansız olduğunu bile bile her gün evladının geri gelmesini dilemenin içinde yeşerttiği umudun saniyeler içinde nasıl bir hayal kırıklığına dönüştüğünü yaşadın mı hiç? Peki, kaybettiğin sevdiğin ile cennette nasıl kavuşacağının hayalini kuruyor musun başını yastığa koyduğunda?

 

Sen neyi anlıyorsun, bana bir anlatır mısın?

Şimdi, bir daha düşün. Ağzından bir cümle çıkarken iki kere düşün hatta olur mu?

Yasın ortak bir dili var: ACI. Herkesin bu acıyı işleme şekli farklı. Ne olur, acımızı nasıl işlediğimize, nasıl yaşamak istediğimize biz karar verelim, biz bulalım kendi yolumuzu. Bu yolda ilerlemeye çalışırken, salınan birer kum torbasıyız bizler. Sağlı sollu yumruklar vurarak dengemizi daha fazla bozmayın. Yorum yapmadan, tavsiye vermeden, yolumuzda yoldaş olun bizlere ya da olmayın ama azıcık susun…

YAS GÜNLÜKLERİ -5- Evlatlar Sadece Annelerin!

“Yas kaybedilen kişiden ayrılmakla ilgili gibi görünmekle birlikte, esasen, gidenle kurduğumuz ilişkiyi sürdürmenin yeni ve anlamlı yollarını bulmakla daha fazla ilgili.” diyor Prof.Dr. Şengül Hablemitoğlu “Yas Uzun Bir Veda” kitabında.

Kadınların ve erkeklerin yas sürecini nasıl geçirdiklerine, anlamlı yolları bulup bulamadıklarına bakalım mı?

Yapılan araştırmalar, kadınlar ve erkeklerin yas tutma davranışlarını iki ana başlıkta topluyor:

1.      Sezgisel Yas (Inutiative Grief) Tutma Davranışı: Bu tarz yas tutma yükselen bir duygusal deneyime dayanır. Kişi duygularını paylaşarak, yitirdiği insanla olan ilişkisini irdeleyerek, sosyal destek arayarak ve ölüm kavramını sorgulayarak yas sürecini geçirir. Sezgisel yas sürecinde kişilerin başa çıkma stratejilerinin başında duyguları ifade etmek gelir. (Genellikle kadınların yas tutma davranışı.)

2.      Araçsal Yas (Instrumental Grief) Tutma Davranışı: Kişi kayıp duygusuna odaklanmaktansa, görevlere odaklanır. Araçsal yas sürecindeki kişi; öfke, kaygı, üzüntü gibi duygularını tanımlamaktan ve dışavurmaktan kaçınır. (Genellikle erkeklerin yas tutma davranışı.)

Yas tutma, kişisel bir süreç olduğu için, bu iki tipinde doğru olanı yoktur ve her biri normal kabul edilir.

Ancak, toplumsal ve kültürel olarak her yas tutma davranışını kabul etmeli miyiz/ eder miyiz? Örf ve adetlerimize uygun olmayan bazı davranışlar için, evladını kaybetmiş bir anne olarak, içtenlikle kabul edilemez diyebilirim. Tabii, kimseyi eleştirmek, bu doğrudur, bu yanlıştır demek ne haddim ne tarzım ama aylardır, son derece naiflikle sürdürmeye çalıştığım yas tutma biçimime, şahit olduğum bazı görüntülerden sonra, anne olarak öfkeyi eklemek durumundayım.

Acı çekmeye ya da acısı ile baş etmeye çalışanların duygularına saygı göstermek bir edeptir. Şanslıyım ki yaşadığım durumu içselleştiren; sadece geride kalana değil gidene duyduğu saygıdan dolayı sosyal medya hesaplarında uzun süre paylaşım yapmayan ya da hikayelerini gizleyen onlarca dostum oldu. Ancak, azınlıkta olsa; hatta belki de tek; gece kulüplerinde eğlenirken yapılan paylaşımlara da denk geldim. Bir anne olarak, İren’ in annesi olarak, onun birinci derece yakınından gelen bu görüntüler beni şaşırtmasa da üzdü. İren’ ime büyük bir haksızlık yapıldığı hissine kapılmama neden oldu. Kendine saygısı olmayandan, kaybına, acıya, ölüme saygı duymasını beklemek hata sanırım! Ama ben anneyim, bu vurdumduymazlığa duyarsız kalamıyorum.

“Acı çekmeyi göze almadan yas da tutulmuyor ve acı hissetmiyorsak hiç bağlanmamışız demektir.”  diyor Prof.Dr. Şengül Hablemitoğlu “Yas Uzun Bir Veda” kitabında ve ekliyor “Her insan kendi bağı ve kendi sevgisi kadar yas tutuyor.”

Aylardır, kaybımla başa çıkmak için gösterdiğim çaba, yası öğrenmeye çalışmam, yasıma sahip çıkarak, onunla yüzleşerek uyum sağlamaya, uzlaşmaya uğraşmam... Anneliğin asla bitmeyecek bir şey olduğunu kavrayarak bunu bütün dünyaya haykırmak istemem… Anneliğimi sürdürebilmek adına her yolu denemem… Evladıma, öbür dünyadaykende annelik yapmaya çalışmam, onu her an düşünerek, dualar göndererek yalnız bırakmamam… Onunla ilgili yaptığım her şeye, tıpkı hayattayken olduğu gibi, emek vermem… Bonanno’ nun, çirkin başa çıkma (coping ugly), tanımlamasıyla çoğunluğun sağlıklı bulmadığı bazı davranışların başa çıkmayı kolaylaştırabileceğini bile bile, o yolları seçmemem… Kolayı değil, zor olanı seçmem… İren’ im, cennetinde benimle gurur duyduğunu biliyorum. Sana olan sevgim kadar, sevgimiz kadar, bağımız kadar yastayım.

Son söz: Tanıdığım gerçek "baba" ları tenzih ederek; evlat, sağken de, vefat etmişken de sadece annenin… Evlatlar, bu dünyada da öbür dünyada da sadece annelerin! 

 

Öyle Bir Sevgi Ki!

 Ölüm bile ayıramaz derler ya…

Öyle bir bağ ki,

Ölüm bile ayıramadı. 

Öyle bir sevgi ki,

Gözümü kapadığım her an 

Senin olduğun yerde

Cennetinde

Nasıl kavuşacağımızın hayalini kurduran. 

Öyle bir bağ ki, 

Düştüğüm her an varlığını hissettiren

Beni kaldıran.

Öyle bir sevgi ki,

Sonsuz

Sadece sonsuz 

Beni ayakta tutan.

Öyle bir bağ ki, 

Beni sen 

Seni ben yapan.

Öyle bir sevgi ki, 

Bizi bir bütün olarak yaşamaya devam ettiren.

Öyle bir bağ ki, 

Kavuşana dek, güç olan.

Öyle hissediyorum ki seni kalbimde…

“İyi ki hayatımdasın, iyi ki hayatımın en özel en değerli parçasısın” sözün

Her an dilimde. 

Demiştin ki bir kere; 

“Anne, başkası benim annem olsaydı onu hiç sevmezdim, ben yine seni severdim.”

Demiştim ki; 

“O zaman beni tanımazdın ki, seni doğuran başkası annen olurdu, o da seni çok severdi, sende onu çok severdin.”

Ve sen demiştin ki; 

“Ben seni tanırdım yine, yolda karşılaşırdık, kokundan tanırdım, seni severdim.”

Bende diyorum ki şimdi; 

“Senden başkası olsaydı doğurup büyüttüğüm, ben yine kokundan tanırdım seni karşılaştığımız o yolda, seni severdim, dünyaya bin kere gelsem bin kere senin annen olmak isterdim.”

Cennet yolunda, birbirimizi kokumuzdan tanıyıp kavuşacağımız o günün hayali ile nefes almaya devam ediyorum. Kavuşacağımız zamanı bilmeden…

Yasın İçinde Bir Öğreti: Dayanışma

Yas!

Kişisel ama bir o kadar da ortak bir dile sahip. Bu dilin adı: ACI.

Sadece acıdan kaynaklanan gözyaşı, hüzün, umutsuzluk gibi duygular mı var peki yasın içinde?

O kadar çok şey öğrendim ki şu 7 ayda…

Yasın içinde sadece acı olmadığını gönül rahatlığıyla söyleyebilirim. Yasın içinde dayanışma var! Tabii, vicdanlı yürekleri taşıyanlarla!

Ve en çok çocuklarla! Şaşırıyorum çocukların yas tutma biçimine… İren’ imin yaşıtları ve kendi öğrencilerimin dayanışma ruhu beni umutlandırıyor.

Kendi yaşıtlarını kaybetmiş olmanın gerçeği ile nasıl yüzleştiler, psikolojik olarak neler yaşadılar bilemiyorum ancak bana yansıttıkları temel duygu cesurca “Biz buradayız!” demeleri. Bu cesareti, bazı yetişkinler gösteremezken, hele İren’ in birinci derece kan bağı olanlar gösteremezken…

O yüzden, yas bir dayanışma işi! O yüzden, yas tutmak; acıyı eli, kolu gibi vücudunun yeni bir parçası yapabilen cesur kalplerin işi! O yüzden, yas bir öğreti!

 

İren, her öğlen teneffüsü yanıma uğrardı mutlaka. Ben yerimde yoksam “Geldim, yoktun. Seni çok seviyorum.” yazan bir not bırakırdı masama. Biyolojik saatim çalıştı bu süreçte tabii. Her gün 11:40-12:00 arası saati bilmeden İren’ in gelme saati diyerek göz ucuyla ekrana baktığımda hep bu saat aralığını gördüm. Arkadaşları, sanki bunu bilir gibi her öğlen teneffüsü yanıma geliyor 7 aydır. Kimi sadece “Nasılsınız?” diyor, kimi o gün yaşadıklarını anlatıyor, kimi voleybol maçı veya sınavları için dua etmemi istiyor benden. Kimi, İren gibi bale yaptığı için, yıl sonu resitaline davet ediyor, kimi drama gösterisine. Her karşılaşmamız önce sarılarak, sonra İren’ i anarak sonlanıyor. Ödevlerine İren’ i iliştiren, sınıfta bir konu olduğunda İren’ den örnekler veren, her fırsatta onu sevgiyle anan bu güzel yürekli çocukların kalbimde kocaman bir yeri var artık. En komiği, kimisi “Gaye Abla,” diyerek hitap ederken, diğerinin “Hoca de hoca!” diye uyarması oluyor. Hepimizin yüzünde bir gülümseme beliriyor o an. Geçen gün bir kucaklaşma çemberi oluştu kendiliğinden, “Benim okuldaki kızlarım.” dedim onlara. İçlerinden bir tanesinin “Sizde okuldaki annemizsiniz.” demesiyle hissettiklerimi kelimelere dökmem mümkün değil.

Biz, bu küçük bedenli koca yürekli çocuklar ile İren’ in yokluğunda birleştik. Ben onları değil, onlar beni kuşattı. Ben onlarda İren’ in izlerini bulurken, onlar, İren’ den geride kalana sahip çıkıyorlar. Bunları bir büyük onlara öğretse yapmazlar tahmin ediyorsunuzdur. Ama bu öğreti başka işte! İçten, gönülden geçen samimi duygular bir davranışa dönüşüyor. Bu yüzden, ben bu çocuklara hayranım. Bazı yetişkinlerin yapamadıklarını şahane şekilde yapıyorlar. İnsanı hayrete düşürüyorlar.

Bir de başka türlü hayrete düştüğüm şeyler oluyor! Kabul edemiyorum bu vurdumduymazlığı, çabasızlığı, geç kalınmışlığı, hatta korkaklığı! Neyse, buralara fazla girmeyeyim. Sonra, günlerce, yaşatılan hayal kırıklığından çıkamıyorum. Öfkem içime sığmıyor. Ama bir gün yazacağım hepsini, çünkü tüm süreci yazarak, paylaşarak yaşadım. Geriye kalan konularda sürece çokça dahil, onları da yazmadan rahat edemeyeceğim anlaşılan. 

Kalbi küçük olmayanlar, şu yas sürecinde bile, vicdanlı tarafta durduğu için şanslı saysın kendini.  

Geleceğin Yası

Sevdiği birini kaybettiğinde, sadece kaybının mı yasını tutar insan? Yoksa, kaybıyla birlikte yitip giden gelecek hayallerinin de mi?

Yas, sevilen birinin ölümünün ardından içsel bir deprem yaşayarak benliğinin alt üst olması değil mi? Akışını kontrol edemediğimiz bir hayatın içinde kalmıyor muyuz sevdiğimizi uğurladıktan sonra? O halde, onsuz, içinde bulunduğumuz hayatımızın da yasını tutmaz mıyız? 

Kişisel yasımın bu evresinde gelecekle mücadele ediyorum. İren’ le birlikte yaşayamayacak olduğum hayallerimin yasını tutuyorum.

İren' in ortaokuldan mezun oluşunu, diplomasını alışını göremeyeceğim; hatta diplomasını verecek olmanın gururunu yaşayamayacağım. Her sene özenle hazırlandığı bale resitallerinde onu sahnede izleyemeyeceğim artık. Voleybol takımıyla maçlara çıkmasını, sayı aldıklarında yaptığı sevincine şahit olamayacağım. Saatlerce provalarda ve antrenmanlarda bekleyemeyeceğim.

İren’ in genç kız olacağını, ergenlik sancıları ile boğuşurken nasıl bir yol alacağını, arkadaş ilişkilerinde sorunlar yaşadığında nasıl başa çıkacağını bilemeyeceğim. En yakın arkadaşlarını tanıyamayacak, onların okulda “Gaye Hocası”, dışarda “Gaye Teyzesi” olamayacağım. Arkadaşları ile gezme planları yaptığında, aklım kala kala izin veremeyeceğim. Bir kalp çarpıntısı yaşayıp, karnında kelebekler uçuştuğunda bana “Aşık oldum” demesini duyamayacağım. Anne-kız dertleşemeyeceğiz. Süse püse düştüğünde birlikte alışveriş yapıp, arkasından keyifli bir yemek yedikten sonra kahvelerimizi içemeyeceğiz beraber. Bundan sonra birlikte sinemaya, tiyatroya, bale resitallerine, operaya gidemeyeceğiz. Yeni bir gösteri geldiğinde “Bilet almamı ister misin?” diye soramayacağım. Taksim’ e her gidişimizde el ele İstiklal Caddesi’ ni turlayıp, sokak lezzetlerini tadamayacak, ardından Gezi Parkı' nda otururken kestane yediğini göremeyeceğim. Beşiktaş çarşısına her gittiğimizde uğradığı turşucuda turşu suyu içmesine şahitlik edemeyeceğim.

Liseye geldiğinde, onun müdür yardımcısı olamayacağım. Alan ve meslek seçiminde ondan daha çok heyecanlanmayacak, elimde bir mezuniyet fotoğrafı ile mezuniyet yıllığını tutamayacağım. Üniversite sınavı için okul kapılarında bekleyemeyecek, sonuçların açıklandığı gece uykusuz kalamayacağım. Bir işe başvurduğunda, kabul edilmesi için dualar edemeyecek, ilk maaşı ile güzel bir kutlama yemeğine çıkamayacağız.

Birlikte tatil planları yapamayacağız. Her sene onun istediği yere gitmek için şartlarımı zorlamayacak, sonunda istediği yere götürmüş olmanın verdiği hazzı yaşayamayacağım. Aynı denizde yüzüp, aynı gökyüzüne bakamayacağım.

Mutfakta birlikte yemek pişiremeyecek, soframızı beraber kuramayacağım. İstediği şeyleri ona alamayacak, aldığımda yüzünün ve gözlerinin ışık saçan ifadesi göremeyecek, “Teşekkür ederim canım annem!” demesini duyamayacağım. Banyodan çıktıktan sonra saçlarını koklayarak tarayamayacağım.

Büyümesine eşlik edemeyecek, her ne yaparsa yapsın, ne yaşarsa yaşasın yanında olamayacak, mutlu olduğunda kahkahalarına, üzüldüğünde gözyaşlarına ortak olamayacağım. 

İren’ le el ele dolaşamayacağım. Ona doya doya sarılıp koklayamayacağım. Sarılıp uyuyamayacak, sesini duyamayacak ve o gülen suratını göremeyeceğim.

İren' im, seninle dopdolu ama sensiz hayatımda, ömrümün sonuna kadar seni sevmekten hiç vazgeçmeyeceğim. Seni her gün daha çok özleyeceğim Balım.

Sensiz 200 Gün...

İren’ im,

200 gün oldu sen cennete gideli. 200 gündür yasınla yaşıyorum. Seninle dopdolu ama sensiz bir hayatın içinde kaldım. Neler mi yaptım? Önce o ağır şoku atlatmaya çalıştım. Annenin etrafına görünmez bir çember kuruldu. Sanki, sen bana destek olmaları için birleştirdin herkesi. Öyle hissettim çünkü 20-25 yıldır görüşmediğim arkadaşlarımla bile buluştuk bu acıda. Çember kuranlar, benim nezdimde çok cesur dostlar. İnan sayılarını veremem sana, o kadar çok ki. Bir de yakınımda olan ama o cesareti gösteremeyenler oldu. Eskiden sık sık görüştüklerim birden kayboluverdi. Kızmıyorum; kızacak, alınganlık yapacak dermanım yok. Kırılmıyorum da.

Şöyle bir tespitim oldu annecim. Senin yaşlarında evladı olanların büyük bir kısmı duvar oldu. Herhalde kıskanırım diye mi düşündüler nedir bilmiyorum. Ömrümde kıskançlık diye bir duygum olmadı halbuki. Sadece şunları düşündüm. Bu kadar çocuk içinde neden İren? Ama bu, İren yerine başka çocuklar ölseydi demek değildi. Çocuklu arkadaşlarımla toplandığımızda, içimizde bir tek benim evladım yok artık dedim. Onlara karşı herhangi kötü bir duygu beslemek değildi bu. Neden senin ve benim başıma geldiğini anlamak için sorduğum yüzlerce sorudan birkaçıydı bunlar. Belki de bu gerçekle yüzleşmekten kaçmanın bir yoluydu bana karşı duvar olmaları.

Vefat edenin ardından yapılması gereken ritüeller ile başladık işe aşkım. 7’ si, 40’ ı, 52’ si… Sonra mezarını seçtim. Taşını, taşa yazılacak yazıyı… O kadar o kadar zor ki. Evladının mezar taşını, yapımını izlemek. İlk 3 ay her gün geldim ziyaretine biliyorsun. Sonra gün aşırı, sonra 3 günde bir derken bazı günler hiç gelmek istemedim. Seni orada görmek, o toprağın altında senin olman… Yakıştıramadım. Artık, maalesef alıştım.  

İlk 100 gün çok zor geçti. Her sabah senin olmadığın bir güne uyanıp, fotoğrafına günaydın demek, evden çıkarken fotoğrafını öpmek ve en kötüsü okula sensiz gitmek çok çok çok zordu. Odamda kahvaltı yapmadığını, zil çaldığında çantanı sırtına takıp sınıfına gitmediğini, öğlen teneffüsünde yanıma gelmediğini, çıkış saatinde beni beklerken ödevlerini yapmadığını ve okuldan el ele çıkmadığımızı bilmek, bunu yaşamak berbattı. Önceleri, okulda durup durup ağlıyordum, bazen kimse görmesin diye tuvalete saklıyordum kendimi. Artık, o kadar şiddetli gelmiyor ağlama krizleri. Beni bilirsin zaten, kan kusar kızılcık şerbeti içtim derim. Sevmem güçsüzlüğümü kimselere göstermeyi. Ancak, senden sonra ilk başlarda pek öyle olmadı. Cenaze günü ve takip eden belki 20-25 gün yerlerde süründüm herkesin içinde. Şimdi, gözlerim doluyor, sessiz sessiz akıyor yanaklarıma göz yaşlarım. Sanırım, rol yapabilmeyi öğrendim. Bu acının içinde büyüdüm, geliştim.

Evde uzun süre kaldığımda, deli sorular ile baş edememek beni depresyona sürükledi annecim. Zihnime saldıran “neden” li sorulara yer açmamak için kendimi oyalamam gerektiğini anladım. O yüzden, zihnimi sürekli meşgul etmek için yaratıcı yazarlık kursunu tamamladım. İkinci bir üniversiteye başladım. İlk dönemi bitirdim bile, bir tane alttan dersim kaldı anneciğim. Onu da hallederim, merak etme. Çok kitap okudum. Bizim seninle vazgeçilmez kitap okuma saatlerimizde artık yanımda sen yoksun ama ben okumaya devam ediyorum. Yas ile ilgili, ruhların yolculuğu ile ilgili, metafizik ile ilgili… Biliyorsun ki, benim yaşadığım her olayı bir mantık çerçevesine sığdırmam lazım. Yoksa, asla kabul edemem. O yüzden bu kadar çok neden diye soruyorum belki de. Gerçi, seni kaybetmiş olmanın  mantıklı bir cevabı olur mu, olsa bile seni kaybetmiş olmayı kabul etmem mümkün mü? Yas ile ilgili platformlar keşfettim, seminerlere katıldım. Yas ve Ölüm Bilgeliği platformunun e-dergisi Eşik’ e yazılar göndermeye başladım. Kuran-ı Kerim okumaya başladım. Varoluş sebebimizi daha derin kavramak istiyorum.

Senin için, eğitime destek fonu oluşturdum. İyiliklerle dolu kalbinle yaşıtlarına dokunuyorsun. Senin niyetinle çeşitli hayırlar yapmaya çalışıyorum elimden geldiğince. Manevi olarak rahatlatıyor beni ve senin için yaptığım her şey anneliğin nasıl sürdürülebilir olduğunu hissettiriyor bana. Annelik biten bir şey değil çünkü… Hele, evladını kaybeden anneler, anneliğin o kadar farklı bir noktasını tecrübe ediyor ki. Göremediği, dokunamadığı, koklayıp sarılamadığı, sohbet edemediği bir evlada annelik yapmak herkesin harcı değil. O yüzden, evlat kaybı yaşayan annelerin herkesten çok anne olduğunu düşünüyorum. Eski annelik çok kolaymış. İçindeyken gece uykusuz kalmak, her yere koşturmak, yorulmak zor gelse de aslında çok kolaymış. İnsanoğlu, yaşamadan bilmiyor canım.

Ben, sen gittiğinden beri hem bir yas danışmanından, hem de bir psikologdan destek alıyorum. Şengül Hoca’ yı ve Nermin Hanım’ ı tanısan sende çok severdin. Onlar, seni o kadar iyi tanıyorlar ki. Bizim ilişkimize hayranlar. Her seferinde seni yüzümde bir tebessümle anlatıyorum onlara. Bunun literatürdeki adı “yas gülümsemesi” ymiş. Ama her zaman o gülümseme olmuyor annecim. Bazen, fotoğraflarına bakarken içim acıyor. “Böyle bir şey olamaz!” diyorum ve sanki sen bir gün çıkıp gelecekmişsin gibi hissediyorum. Geçen gün bunu Tülin Teyzen’ le konuştuk. O da bir yerden çıkıp geleceğini düşünüyormuş. Öyle bir şey olsa çok şaşırırım, ne yaparız dedi. Ben hiç şaşırmam, sımsıkı sarılıp sevinçten ağlarım, biliyordum geleceğini derim ve şükrederim dedim. Ee, sen benim içimde büyüdün, 12 sene bile olsa senin için kocaman bir ömrü el ele yürüdük. Bence, senin annen olduğum için şaşırmam diyebiliyorum. Bir başka vefat eden çıkıp gelse sadece şaşırmam, korkarım elbette. Korku demişken, insanın hayatı iki nefes arası, saniyeler içinde nasıl değişiyor. Benim hiç korkum kalmadı İren. Ne başıma geleceklerden, ne felaketlerden, ne ölmekten… Hatta, bence ölüm kurtuluş benim için. Sana kavuşmak ölüm.

Bu arada, Şengül Hoca ile seni ve yasımı, yasın karmaşıklığını anlatan bir podcast çektik. Tabi ki, yayınlanan tüm podcastler içinde en çok izlenen sen oldun. Aksini hiç düşünmemiştim karar verdiğimde ama bu kadar çok kişiye ulaşacağını da tahmin etmemiştim. Yeni arkadaşlarım oldu İren’ cim. Yas arkadaşlarım. Benim gibi evlat kaybı yaşayan anneler. Onların melek yavruları ile cennetin bir köşesinde buluştuğunuzu hayal ediyorum. Siz orada özgürken; biz burada, dünya hapishanesinde müebbet yemiş anneler olarak aynı çaresizliğin içinde birbirimizi herkesten daha iyi anlıyoruz. Onları yüz yüze tanımasam da çok seviyorum. Hepimiz, habersizce aynı şeyleri yapıyoruz biliyor musun? Evlatlarımızın fotoğraflarını, videolarını paylaşıyoruz. Bir şiir, bir şarkı, bir dua, yası anlatan bir söz… Bu da dijital çağda yas tutmanın getirdiği bir şey sanırım. Aslında, hepimiz herkese evlatlarımızın halen annesi olduğumuzu, sizlerin halen bizim bebeklerimiz olduğunuzu duyurmak istiyoruz. Çünkü, bazı insanlarda şöyle bir algı var annecim: gitti ve bitti. Hadi ya! Şimdi, mektubumun şikayet bölümü başlıyor. İren’ cim, sen gittiğinden beri anlatmak istediğim bir şey var: yasın doğrusu, yanlışı yok; süresi yok. Yas tutanın kimlik kaybı duygusu çok ağır. Zaten tüm bu yaşadıkları başlı başına taşınacak bir yük değilken neden anneliği devam ettirme arzumuz, şeklimiz sorgulanıyor. Bazen, içimden başka bir Gaye çıkıpta; sen yaşarsan şu an bana akıl verdiğin gibi yaparsın dememek için zor tutuyorum kendimi. Bazı tavsiyeler veriliyor annecim. Yeni bir eş bulmak, yeniden çocuk yapmak, kedi-köpek almak, evlat edinmek gibi… Ah ah ah ah! Bunların hepsini ben şöyle duyuyorum: Bir eş, yeni bir çocuk veya bir evcil hayvanı İren’ in yerine koy. Şimdi, ben bu insanlara neyi anlatayım. Senin yerini ne doldurabilir ki? Aslında iyi niyetle düşünerek ne söylemek istediklerini biliyorum. Kendini kapama, hayat devam ediyor, yaşamın sana güzellikler sunmasına izin ver demek varken neden senin yokluğunu bir eşin, yeni bir çocuğun dolduracağını ifade ederek, kaybımı küçültüyorlar. Neyse, benim bundan sonra ki derdim iş güç değil tatlım. Benim derdim yas cehaleti ile mücadele etmek. Biliyorsun ki, kafama bir şeyi koyarsam da yaparım. Ama, değiştim çok annecim. İlla bu olmalı diye bir ısrarım yok artık, olursa olur olmazsa olmaz. Olmayan şeyler ile dünyanın sonu mu geliyor sanki? Geleceğe dair yapılan tüm planlar, kocaman bir hayal kırıklığı bırakıyor insanın kucağına.

Bu arada, ülkede çok büyük bir felaket yaşadık bebeğim. Kartalkaya’ da bir otel yandı ve bir sürü çocuk can verdi aileleri ile birlikte. Çok üzüldüm, kahroldum. Ancak, kimse bana kızmasın, birlikte bu dünyadan ayrılan anne-çocukları kendimden şanslı gördüm. Geride kalmanın ne boktan bir şey olduğunu biliyorum çünkü. İmrendim onlara. Tabii, o ailelerden de geride kalanlar oldu. Anneanneler, dedeler, bazı anneler, bazı babalar. Baba demişken, şu 200 günde 2 tane baba ile tanıştım evladının yasını tutan. Diğerleri ortada yok. Tabii, bu beni sinir etti. Çıkıp “nerde bu babalar” demek istiyorum bazen. Bu da literatürde var aşkım, araçsal yas tutuyor babalar, anneler gibi sezgisel yas değil. Bunu ayrı bir yazı konusu yapayım, kafan şişmesin şimdi canım.

Senden yarım kalan şeyleri tamamlamaya çalışıyorum aşkım. Baş ucu kitabını bitirdim. Sen gibi okudum. Galatasaray’ ın peşini bırakmış değilim. Senin kadar olmasa da takipteyim. Eski öğrencilerim Galatasaray ile ilgili bir gelişme oldukça paylaşıyorlar benimle. Transferler, maçlar, goller bende… Sana bir sürprizim olacak hatta. Şimdi, olsan sürprizi söyletene kadar başımı yerdin o tatlış tatlış hallerinle ve tabi ki dayanamayıp söylerdim. Belki de biliyorsundur ne olacağını.

Bu arada, anneannen ve deden hepimiz birbirimize desteğiz canım. Hiç merak etme. Büyük anneannen iyi değil. Artık, yürüyemiyor, tüm bakımını anneannen yapıyor. Sana yaptığı güzel yemekleri yapmıyor artık anneannen. Senin sevdiğin şeyleri pişirmek zor geliyor ona. Kendini örgüye verdi. Onun terapi şekli bu. Deden, anneannene göre daha zor yaşıyor sensizliği. Çok ağlıyor, bugün seni ziyaret ettikten sonra öyle ağladı ki, kalp krizi geçirecek sandım. Ama inan korkmadım. Çünkü biliyorum ki, bizim evden kim gitse bu dünyadan, sana kavuşacak. Bazen, şakalaşıyoruz kendi aramızda. Benden önce giden olursa çok kıskanırım, arkanızdan söylenirim haberiniz olsun diyorum. Anneannen kızıyor bu söylemlere, o da anne olarak geride kalan olmak istemiyor tabii. Bencillik etme diyorum ona. Ağlamaya başlayınca susuyorum.

Odan aynı. Eşyaların olduğu gibi duruyor, el sürmeye cesaret edemedim. O gücü bulamadım kendimde. Yalnız çok dağınık İren. Kışlıkları yerleştirmediğim için her şey yatağımın üzerinde. Sen olsan aklını kaçırırdın o dağınıklıkta. Hiç bir şey yapmak istemiyorum sensiz. Bende geçemedim odamıza henüz. Aslında, tüm anılarımız orda olduğu için eskisi gibi yatağının karşısında uyumayı istiyorum ama dediğim gibi annecim, kafamı çevirdiğimde senin yatağını boş görecek olma düşüncesi içimi ürpertiyor. Ömrüm yeterse o da olacak elbette biliyorum. Zamanı gelince, kendimde o gücü bulunca.

Rüyalar 😊 Canımın içi, beni hiç yalnız bırakmadığın için teşekkür ederim. Sohbet ettiğimiz rüyalar (o kadar özel ve kıymetli ki, senden gelenlerle tutundum hayata), seni tanımlayan hallerinle geldiğin rüyalar… 4-5 gün görmezsem anında modum düşüyor, o yüzden hep gel olur mu? Ve kelebekler… Ve en çokta kuş tüyleri… Sayısını bilmediğim kadar çok… Hemen hemen her sabah okul koridorunda bulduğum minik beyaz tüy ile günaydın diyorsun bana biliyorum. İki gece hastanede kaldığımda, anneannenle koridorda yürürken, tam da İren olsa bana nasıl bakardı derken tüyün ayağımın ucuna düştü. Ertesi sabah tekrar. Bu da yas literatürünün parçası. Sizler, geride kalanlara “ben buradayım” diyorsunuz. Sadece, ben yaşasam delirdim derdim belki ama o kadar çok var ki benzer hikaye. Tüm kayıp yaşayanlar aynı anda delirmiş, aynı şekilde bir kuş tüyünün peşinde aklımızı kaçırmış olamayız.

Geçen hafta, dedenle evin biraz ilerisindeki millet bahçesinde yürüyüşe çıktık. Dedenle kol kola ilerlerken ikimizin de ağzını bıçak açmadı. İren burayı görmedi hiç diye kendimi suçlarken tüyünü yolladın bana (kendimi boşuna suçlamışım çünkü deden seni oraya götürmüş ama bu seferde ben neden getirmedim sorusu kemiriyor insanın zihnini). Bu arada, seninle gitmediğim bir yerde nasıl bir suçluluk hissediyorsam, seninle gittiğimiz yerlerde de aynı duyguyu yaşıyorum. Aslında, bence geride kalan olduğum için suçluyorum kendimi. Bu dünyadan cennete yolculuğunda seni tek başına bırakmış olmanın suçluluğu belki de bu. Sanki kendi elimdeymiş gibi. Bunlar hep annelik işte canım.

Balım, seni çok sevdiğimi, çok çok çok özlediğimi söylememe gerek var mı son sözlerimde? Ben, seninle dopdolu ama sensiz hayatımda, yalnız ve çaresiz kaldım. Ama, içimde, ne zaman olacağını bilmesem de, bir gün kavuşacağımızın, hatta hiç ayrılmamak üzere kavuşacağımızın umudu ile devam etmeye çalışıyorum bu sensiz dünyada. Seninle, sen hayatteyken kurduğumuz bağ ile, sonsuz sevgimiz ile…

İyi ki hayatımdasın. İyi ki hayatımın en özel, en değerli parçasısın.

Annen

YAS GÜNLÜKLERİ -4- Bağ Kurmak

İren’ imi kaybettiğim anda doktorlar ve yakınlarım önce bana sakinleştirici yapılmasını istediler. Cenaze günü içinde aynı fikri sundular ve sonrasında taziyeye gelen çoğu yakınımdan benzer şeyleri duydum. Sandılar ki, ilaçlar söndürecek yürek yangınımı. O yangını iliklerine kadar hissetmedikleri için sönebilir diye düşündüler. Hiçbir ilacın, yüreği yanan bir anneye tesiri olmayacağını tahmin edemediler.

Bense, her “ilaç” denildiğinde “Acının içinden geçmeden, dışına çıkamam.” diyerek reddettim. Tıpkı, yasın içinden geçmeden, onunla uzlaşmadan, yasımla yaşamayı öğrenemeyeceğimde ısrar ettiğim gibi. Benim yasım, ömrüm boyunca taşıyacağım hayatımın yeni bir parçası. Hem size bir sır vereyim; yasa teslim olmak kaybı kabullenmekten daha kolay. O yüzden, ben yasıma teslim olmayı seçiyorum. Çünkü, bu teslimiyetin İren’ le kurduğumuz ilişkiyi yokluğunda da sürdürebilmenin yollarını daha kolay bulmama yardımcı olduğunu keşfettim.

Bizim anne-kız ilişkimiz her zaman hayranlık uyandırmıştır. Ben içindeyken bunu fark etmiyordum. Yakınlarım ilişkimizin gücünden bahsettiğinde bana çok olağan geliyordu. Herkeste böyledir diye düşünüyordum. Ancak, İren’ i kaybettikten sonra, farklı bir anne-kız ilişkimiz olduğunu daha net gördüm. Çok sevdiğim, bir gün bile ayrı kalamam dediğim evladımı dokunamadan, konuşamadan, koklayamadan aynı derecede sevebildiğimi; bu sonsuz sevginin yanına ağır bir yük olan özlemi de katarak yola devam etmeye çalıştığımı gördükçe dayanıklılığımın geliştiğini fark ettim. 6 aydır bu acı içinde “ilaçsız” ayakta durabilmem İren’ den, sevgimizden, hayattayken onunla kurduğumuz bağdan kaynaklı.

Bağ kurmak, ebeveynlerin çocukla kurduğu ilişkiyi, sevgiyi ve duygusal yakınlığı tanımlar. Karşılıklı anlayış, duygusal destek, güven ve kabul üzerine inşa edilmesi gereken bir şeydir bence. Fedakarlık gerektirir. İçten gelir. Sonradan oluşmaz. Sevdiğin kişiyi yokluğunda aramaktır, merak etmektir bir parçası. Yerini başka hiçbir şeyle dolduramamaktır. Karşılıklıdır. İren’ le bağımız böyle şekillenmişti. Ve ben bu kuvvetli bağı yokluğunda da devam ettirmeye çabalıyorum çünkü sevgi bitmiyor.

İngiliz psikolog John Bowlby’ nin geliştirdiği Bağlanma Teorisinden yola çıkarak, “Yas Uzun Bir Veda” kitabında şöyle diyor Şengül Hablemitoğlu: “… kişisel olarak bağlanma modelimiz yas sürecini etkileyen faktörlerden sadece biri. Örneğin, güvenli bağlanan kişiler daha çok özlem duyarken ve kaybettikleri kişiyi ararken, kaygılı-kararsız bağlanan kişilerin yoğun kaygı ve suçluluk arasında sıkıştıkları saptanmış.”

Yani, sevdiklerimiz hayattayken onlarla kurduğumuz bağ yasımızı şekillendiren etmenlerin arasında yer alıyor. O yüzden, bağ deyip geçmeyin!